سبک معماری باروک در قرن ۱۶ میلادی از ایتالیا شروع شد و دیری نپایید که در بخش وسیعی از اروپا گسترش پیدا کرد. با توجه به آن که باروک یکی از سبک های معماری شاخص است که شکوه و تجمل را در خود جای داده است، بر آن شدیم تا در این مقاله به معرفی سبک معماری باروک بپردازیم. باروک در معنی اصلی خود عبارت است از نامنظم، مروارید ناصاف و پرپیچ و تاب و یا غیر عادی. باروک نوعی هنر است که در آن قواعد تناسب رعایت نمی‌شود و همه چیز بنا به حواس هنرمند نمایانده می‌شود. این سبک هنری دارای روحی از حرکت و جنبش است که نقطه مقابل سکون کلاسیک است. هنرمندان در باروک بر خلاف دوران کلاسیک با احساس خود حرکت می‌کنند و احساس را مقدم بر عقل می‌دانستند.
معماری باروک
معماری باروک از ایتالیا شروع شد و قسمت اعظم اروپا را هم به زیر پوشش خود درآورد. در معماری باروک ماهیت اصلی آفریده‌ها عبارتند از ایجاد هماهنگی و هنجار در میان عناصر و مضامینی گوناگون و درهم آمیخته. نشان متمایز باروک نحوه فکری و احساسی آن است. آنچه که سیمای باروک را مشخص می‌کند، بسط نوعی جهان بینی مخصوص است که در معماری خود را در قدرتی نو نشان می‌هد؛ قدرتی که فضاهای مختلف را با هم می‌آمیزد و وحدتی شگفت انگیز از ترکیب اجزایی متفاوت به وجود می‌آورد.
در این شیوه معماری با ایجاد هماهنگی و هنجار در میان عناصر مفاهیمی گوناگون و در هم آمیختگی شکوهمندی در فضای کلان پدید می آید. هدف اصلی باروک پیش بینی فضایی کلی در مرکز، منظم کردن فضایی فرعی و نمای ورودی و سرانجام به خدمت گرفتن عناصر پیکرشناسی و نقاشی و سایر هنرهای تزیینی برای ایجاد اثری کامل است.
در اواخر قرن هفدهم مشاهده می‌شود که جهان بینی دوران باروک در رشته ریاضی متوجه بی نهایت به عنوان پایه ای برای محاسبات علمی می‌شود. در نقاشی و معماری بی نهایت به معنی ترسیمی و هندسی آن در پرسپکتیو مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تاثیری هنرمندانه بیافریند. کاربرد هنرمندانه بی نهایت در طبیعت که با معماران منظره ساز فرانسوی اواخر قرن هفدهم آشکار گشت، برای نخستین بار در باغ ها و جاده های عریضی دیده می‌شود که به عنوان عوامل اصلی معماری به کار رفته اند و این باغ‌ها را آشکارا به فضاهای بی پایان، هدایت می‌کنند.
تاریخ معماری باروک
باروک نه تنها از معروف ترین سبک های معماری در جهان است بلکه زمینه های موسیقی، نقاشی، مجسمه سازی، مد و… را نیز در بر می گیرد. باروک از کلمه پرتغالی باروکو گرفته شده است که به معنای نوعی هنر است که در آن قواعد تناسب بکار گرفته نمی شود. سبک معماری باروک را می توان در صفحات تاریخ به صورت یک تدام فرهنگی بارها مشاهده کرد.
همان طور که گفته شد معماری باروک در قرن ۱۶ میلادی در دوره اصلاح کاتولیگ از ایتالیا آغاز گردید. سبک عجیب و غریب کاتولیک باروک، تضادی چشمگیر با سبک سخت و متوسط جامعه کلیساهای معترض به وجود آورد. به همین علت این سبک سرعت از مرکز ایتالیا تا فرانسه، شبه جزیره ایبری و اتریش پخش شد.
اولین اثر معماری که می توان گفت با سبک باروک ساخته شد کلیسای ایل جزو بود. نمای این کلیسای باشکوه توسط دلاپورتا طراحی شد.
باروک زبان جدیدی در معماری بود که با ویژگی های خاص خود مورد توجه مردم قرار گرفت. البته این معماری منتقدان خود را نیز داشت. به طوری که از نظر برخی از منتقدین معماری باروک سبکی بدون ساختار و دارای تزئینات نمایشی زیاد است که به نظر بسیار عجیب به نظر می رسد.
معماری باروک در ایتالیا
این سبک باروک نمایانگر یک آرمان مذهبی و سیاسی است. باروک ایتالیایی آشکارا بسیاری از عناصر باستانی را منسوخ کرد. نماینده این معماری گنبد کلیسای سن پیترو در رم است. این گنبد با پیچ و تاب تمثیلی خود قرار بود که تجسمی باشد از تمامیت کلیسایی، تصویری از سروری مسیحیت و گنبد فلک که از لحاظ آرمانی تمام جهان را زیر پر می گیرد.
کلیسای ایل جزو نخستین اثر معماری این دوره است. نمای این کلیسا به عنوان مدلی برای نمای کلیساهای باروک مردمی تا دو قرن قابل توجه بود.
ویژگی های سبک معماری باروک
یکی از بارزترین ویژگی های سبک باروک ترکیب احساس با عناصر ساختمانی است. در این سبک، معمار مستلزم رعایت قوانین خاصی نیست.
سبک معماری باروک معمولاً شامل اشکال خمیده مانند بیضی و ترکیبی از اشکال مقعر و محدب است. از دیگر خصوصیات بارز این سبک می توان به عظمت، کنتراست (به ویژه در نورپردازی) ، عناصر پیچ خورده و مجسمه های طلاکاری شده اشاره کرد.
در اغلب ساختمان های شاخصی که به سبک باروک ساخته شده اند از رنگ های روشن و ملایم استفاده شده است. نقاشی روی سقف و دیوارها با سایز بزرگ یکی دیگر از ویژگی های این سبک است که آن را از دیگر انواع سبک های معماری متمایز می کند.
معمولاً می توانید یک ساختمان باروک را با یک دهانه مرکزی جایی که درب یا دروازه در آن قرار دارد، تشخیص دهید. طراحی این دهانه معمولاً مشخص تر از بقیه عناصر در نمای ساختمان است. بسیاری از خانه ها، صومعه ها و خانه های آنتروپ در آن زمان و اکنون دارای چنین دهانه ورودی قابل توجهی هستند.
وین مهد معماری باروک
معماری باروک در بخش اعظمی از اروپا گسترش پیدا کرده بود؛ از این رو می توان نمونه های معماری بسیار زیادی را برای این سبک برشمرد. اما مهم ترین نمونه های معماری باروک را می توان در وین یافت. با جمعیتی غالباً کاتولیک و گذشته امپریالیستی، جای تعجب ندارد که وین یکی از بهترین شهرها برای دیدن معماری باروک در اروپا است.
نمونه بناهای سبک باروک
در قرن هفدهم و هجدهم، امپراتوری هابسبورگ در اوج قدرت سیاسی خود قرار داشت. بنابراین یکی از تأثیرگذارترین کشورها در تمام اروپا بود. به همین دلیل ساختمان های زیادی به سبک زینتی باروک در آن زمان بنا شد. چند نمونه از بهترین نمونه های معماری باروک در وین و سایر نقاط اروپا عبارتند از:
کلیسای سنت چارلز
این کاخ یکی از جالب ترین بناهای تاریخی به سبک باروک است. گنبد بیضی شکل، ستون های باشکوه و برجسته کاری های بسیار زیبا از مهمترین ویژگی های کلیسای سنت چارلز است.
کاخ بلودر
این کاخ یکی از شاهکارهای معماری به سبک باروک است. این مجموعه سلطنتی از دو کاخ بسیار با شکوه تشکیل شده که روبروی هم ساخته شده‌اند. بارزترین ویژگی این کاخ داشتن فواره های بزرگ، مجسمه های بسیار زیبا، پلکان ها و دروازه هایی است که در نهایت دقت و ظرافت ساخته شده‌اند.
کاخ شون برون
یکی دیگر از کاخ هایی که در دوره باروک ساخته شده کاخ شون برون است. این کاخ دارای سالن های زیادی می‌باشد که یکی از آن ها به سالن ایرانی معروف است. رنگ های ملایم و روشن به کار رفته در این کاخ به خوبی سبک معماری باروک را انعکاس می‌دهد.
موزه انولید
در پاریس نیز بناهای بسیار زیادی به سبک باروک ساخته شده است. اما بدون تردید موزه انولید بهترین نمونه از بناهای ساخته شده به سبک باروک است. گنبد عریض و تماشایی و معماری بی نظیر این بنا چشم هر بیننده ای را به خود خیره می‌کند.
کاخ زمستانی
روسیه به دلیل داشتن کاخ های باشکوه بسیار مشهور است. اما کاخ زمستانی یکی از جذابترین کاخ های ساخته شده به سبک باروک است. نمای خیره‌کننده و طراحی بی نظیر این کاخ آن را به یک اثر شاهکار در روسیه تبدیل کرده است. رنگ غالب در این قصر سفید و طلایی است.
معماران مشهور سبک معماری باروک
بناها، ساختمان ها و کاخ های زیبا که در دوران باروک ساخته شد، حاصل تلاش معمارانی بود که احساس و روح خود را در کالبد عناصر بی جان دمیده بود. کارلو مادرنو از معماران پیشرو در سبک باروک است که از خود کلیسای سن پیتر در واتیکان سیتی را به یادگار گذاشته است.
یکی دیگر از معماران برجسته باروک فرانچسکو برومینی است. کلیسای سنت چارلز در چهار چشمه را می‌توان به عنوان اولین اثر مستقل او در سبک باروک معرفی کرد.
اگر چه اغلب افراد، جان لورنزو برنینی را به عنوان یک مجسمه ساز می شناسند اما او یک معمار برجسته بود که بیشتر آثار خود را در رم ساخت. او در طول زندگی خود پروژه های زیادی را به انجام رساند که اغلب آن ها به سبک باروک بود. به همین دلیل جان لورنزو برنینی یکی از چهره های برجسته در دوران ظهور باروک به شمار می رود.
جمع بندی
در این مقاله به معرفی یکی از مهمترین سبک های معماری در غرب، یعنی سبک معماری باروک و بهترین نمونه های این سبک پرداختیم. مهم ترین ویژگی سبک باروک ظاهر نمایشی است که با عناصر مجلل و دیوارنگاری های رنگ روشن ترکیب شده است. سبک باروک به شکل گسترده ای در سراسر اروپا و حتی در آمریکای جنوبی دیده می شود.
