معماری های تک

جایگاه سبک سازی در معماری

معماران، مهندسان و اندیشمندان همواره تمامی فکر و توان خویش را در راه ساخت مسکن مناسب صرف کرده اند. از همین رو روش های تولید مسکن و ساختمان، تهیه مصالح مناسب و ارزان قیمت و نیز حل مسایل حاشیه ای مسکن و مسایل شهری و محیطی آن مهم ترین مشکلاتی بوده که معماران و مهندسان در این رابطه با آن دست به گریبان بوده اند. با پیشرفت تمدن بشری یا دوره صنعت مهم ترین مساله تغییر و نوع ساخت و ساز بود به طوری که در این دوره مهندسان توانستند علاوه بر گسترش تکنولوژیکی و فن آوری، از طریق گسترش علوم مختلف مسایل مهم تری را پیگیری کنند و حتی بر بلایای طبیعی نیزفائق آیند .از طرف دیگر گسترش علوم و فنون موجب ارتقای ارتفاع ساختمان ها و بلندمرتبه سازی شده است. در همین راستا صادرات و واردات مصالح ساختمانی به منظور برهم زدن محدودیت تهیه مصالح و نیز افزایش مقاومت در مقابل بلایای طبیعی مانند زلزله، گسترش پیدا کرد. بنابراین در دوران مختلف زمان ، به اقتضای فرهنگ و باورهای مردم همچنین امکانات موجود ، مهندسان شیوه های متفاوتی را در طراحی ساختمانها بکار بردند و بدین ترتیب سبکهای معماری با خصوصیاتی منحصر به فرد پدید آمدند .

معماری های تک

یکی از سبک هایی که در دهه هشتاد در معماری اروپا مطرح شد سبک های- تک یا تکنولوژی بسیار پیشرفته بود. معماران این سبک تکنولوژی را دستاورد بزرگ مدرنیته و مهم ترین عامل توسعه و پیشرفت در قرن بیستم می دانند. از نظر آنها، عصاره و مشخصه هر عصر در معماری آن دوره شکل کالبدی یافته است. به عنوان نمونه، معابد یونان باستان با آن نظم و تناسبات کامل هندسی، تبلور ذهنیت کمال گرای یونانیان باستان است و بناهای عظیم روم باستان، نمایش قدرت امپراتوری و حکومت سزارها می باشد و بالاخره کلیساهای سر به فلک کشیده گوتیک نمایش دهده قدرت کلیسا و ذهنیت قرون وسطا است. به همین ترتیب، ساختمان های امروز می باید نمایش دهنده عصاره فکری و تکنیکی عصر حاضر یعنی تکنولوژی باشد.

در واقع طرفداران سبک های-تک همانند مدرنیست های دهه 1920 معتقدند که چیزی به نام وجود دارد و معمار موظف است که روح دوران خود را در کارهایش منعکس کند . روح زمان ما ، بنا به اعتقاد معماران های-تک ، در تکنولوژی پیشرفته نهفته است. بنابراین معماری می باید با این تکنولوژی درگیر شود
آنان می پرسند: چرا ساختمانها باید از فرهنگ صنعتی جدا باشند ؟ چرا باید همچنان به ایجاد ساختمانهایی از مصالح حجیم ، سنگین و غیر منطقی مانند آجر ، بتن و چوب بسازیم در حالیکه می توانیم از نور و دقت فلز و شیشه که از قبل در کارخانه ها ساخته شده و در سایت به راحتی به هم بسته می شوند بهره ببریم؟
و اما معماری های-تک دقیقا به چه معناست؟؟

نظریات و مبانی معماری مدرن و های ـ تک در اصول، بسیار به یکدیگر نزدیک است و می توان گفت که معماری های- تک فرزند خلف معماری مدرن است. ولی از نظر شکلی تفاوت های بین این دو مکتب معماری مشاهده می شود. به طور کلی می توان بیان کرد که آن سادگی و بی پیرایگی که در معماری مدرن وجود دارد در های ـ تک ملاحظه نمی شود واگر معماران مدرن در طرح های خود ماشین را به نمایش می گذارند، معماران های ـ تک داخل ماشیین و اجزاء آن را نشان می دهند.
باید گفت مصالح شاخص این شیوه معماری را فلز و شیشه تشکیل می دهد که:
وضوح و صداقت و شفافیت را نمایان می کند .
عموما تصویری از صنعت و تولید را بر ذهن بر جای می گذارد .
با مشاهده نمونه بناهای آن اینگونه به نظر می رسد که در این نوع ساختمان سازی ، صنایع تکنولوژیکی و تصویری بیشتری نسبت به سایر بناها به کار رفته است .
و در نهایت نمایانگر کارایی بیشتر و انعطاف پذیری کاربرد می باشد .

معمار سبک های-تک معماری را شاخه ای از تکنولوژی و صنعت دانسته و نتیجه کار خود را ساختمانی کار آمد و مفید می بیند ، نه هنری و سمبلیک . البته نوعی تضاد نیز دیده می شود : معماری هر چند سخت تلاش کند ، نهایتا نمی تواند مطلقا کاربردی باشد . یک ساختمان اصیل های-تک بیشتر از اینکه تکنولوژی را جهت بهبود عملکرد به کار برد ، به نمادی از تکنولوژی تبدیل شده است . ایجاد یک دیوار آجری باربر به مراتب ارزانتر و سریع تر است . در حالیکه معمار های-تک ترجیح می دهد قابی از استیل و پانلهای سبک فلزی طراحی کند . زیرا این نوع فناوری با روح زمانه هماهنگی بیشتری دارد .
در این نوع معماری سمبلیسم و ایجاد منظره و نماد بصری نقش زیادی ایفا نمی کند . الگوهای سبک های-تک ، عموما سازه استیل اکسپوز ، داکتهای تهویه نمایان ، پوسته های عملکردی و بسیاری دیگر از این قبیل می باشد که البته از نظر اجرایی و اقتصادی مقرون به صرفه نیست . بنابراین می توان گفت این شیوه معماری به نام تکنولوژی پیشرفته یا های – تک شناخته شده ولی لزوما در همه بناهای سبک تکنولوژی خارق العاده و کارآمدی به کار نرفته است . علاوه بر این این سبک را می توان به شیوه معماری خاص معمارانی چون ریچارد راجرز ، نورمن فاستر، نیکلاس گریمشاو و مایکل هاپکینز اطلاق کرد که طی بیست سال گذشته بناهایی را با ویژگی های معماری های-تک طراحی کرده اند . این چهار معمار رهبران سبک معماری های-تک به شمار می روند . این سبک لایحه یا مقررات مشخصی ندارد ، اما اکثر فعالان آن ایده ها ، نظریات و زمینه های فکری مشترکی دارند . این افراد در روند شکل گیری سبک های-تک با یکدیگر همفکری ، همکاری و گاهی رقابت داشته اند . ریچارد راجرز در مصاحبه خود با تلویزیون بی بی سی عقیده خود درباره معماری های تک را چنین بیان می کند: ایده هایی که معماری می کنیم، از خیلی لحاظ ریشه در باورهای ما دارد و به این ربط پیدا می کند که ما ساختمان را مثل یک کتاب بخوانیم. برای اینکه ساختمانی خوانا باشد، باید جریان ساختن آن قابل روئیت باشد. این شیوه ای است که ما معماری می کنیم و احساس ما این است که این کار در گذشته هم انجام می شده است این موضوع اصلاً تازگی ندارد، کلیساهای عظیم گوتیک مثالی بسیار روشن است. زمانی که آب از درون ناودان شرشر کنان تخلیه می شود، خیلی هیجان انگیز است.

و در جایی دیگر می نویسد: تکنولوژی به ما کنترل بیشتری عرضه می کند و نه کمتر. ساختمان های آینده بیشتر شبیه روبات خواهند بود تا معبد. مانند آفتاب پرست، آنها خود را با محیط پیرامون تطبیق می دهند. شاید بتوان زیر بنای فکری این سبک را در جمله راجرز خلاصه کرد که می گوید در عصر مُدرن باید در ساختمان های مدرن زندگی کرد.
لوکوربوزیه خانه را ماشینی برای زندگی تعریف کرده است ، ولی خانه های او با تکنولوژی مبتدی طراحی شده اند و هیچ شباهتی به ماشین ندارند . این در حالی است که معماران های-تک دید ماشینی دارند . از نظر آنها ماشین فقط یک سمبل نیست . بلکه منبعی از تکنولوژی ، تصور و خلاقیت است . بصورت انبوه تولید می شوند ، متحرک و قابل حمل هستند و از مواد مصنوعی مانند فلز ، شیشه و پلاستیک ساخته می شوند . اینها خصوصیاتی هستند که به نقاط مرجع معماری های-تک تبدیل شده اند .

برج ایفل در نمایشگاه ۱۸۸۹ پاریس ساختمان ایده آل و آرمانی معماران های ـ تک است. این برج با ۳۳۰ متر ارتفاع و اسکلت فلزی نمایان، نمادی از دستاوردهای تکنولوژی در عصر مدرن است. به عقیده لوکوربوزیه ، اگرچه ساختمانها تولید انبوه ندارند ، ولی طوری دیده می شوند که گویی امکان تولید انبوه برای آنها وجود دارد . مانند ماشین یا تلویزیون متحرک و قابل حمل نیستند ، ولی شبیه به ماشین ، سبک ، قابل حمل و بالاتر از سطح زمین دیده می شوند ، طوری که گویی روزی به حرکت در آمده و جابجا می شوند . اکنون نگاهی به مرکز هنرهای تجسمی ساینزبری اثر نورمن فاستر می اندازیم .

همان طور که به نظر می رسد در این سبک تنها تکنولوژی و فن ساخت ، همچنین بخشیدن ظاهری ماشینی به ساختمان مد نظر مهندس طراح می باشد .ساختمان از سازه های ساده و ظریف فلزی تشکیل شده و هیچگونه سلسله مراتب رسمی برای دسترسی به فضاهای خاص داخل ندارد . این بنا همانند ماشین یا وسیله ای بزرگ(مثلا یک یخچال غول پیکر ) به نظر می رسد که توسط چیزی شاید شبیه به هلی کوپتر از سطح زمین بالاتر نگه داشته شده است . مسلما فرم این بنا هیچ شباهتی با فعالیتهایی که برای آنها پیش بینی شده ندارد .

بر خلاف تصور عمومی، معماران های ـ تک به تاریخ علاقه مند هستند و خود را جدای از آن نمی دانند. ولی برداشت و نگرش آنها نسبت به تاریخ به کلی متفاوت از دیدگاه معماران پست مدرن از تاریخ است. ریچارد راجرز به عنوان نظریه پرداز اصلی سبک های ـ تک معتقد است که: « ساختمان های عصر رنسانس در فلورانس شباهتی به بافت مجاور خود و معماری گوتیک قرون وسطا نداشتند، بلکه این معماری جلوه ای از تبلور عصر جدید را نوید می داد» همچنین او معتقد است که: « هر بنایی باید نمایانگر زمان خود باشد»

راجرز در نقد معماری پست مدرن می نویسد: کسی نمی تواند معماری را با نماد قرار دادن درخت نخل، تخم مرغ، پرندگان، و نظام هندسی معیوب شده یونانی و رومی که از مبلمان فروشی های عادی خریداری شده، توسعه دهد. تمامی این موارد از خاستگاه و زمینه سیاسی،اجتماعی و تکنیکی خود مجزا شده اند. امروزه در کارهای این معماران ملاحظه می شود که با استفاده از تکنولوژی ، سعی در استفاده حداکثر از عوامل طبیعی همچون آفتاب ، باد ، آب های زیرزمینی و گیاهان برای تنظیم شرایط محیطی ساختمان دارند.

لذا در معماری جدید آنها, که به نام اکو ـ تک (اکولوژی + تکنولوژی) خوانده می شود ، تکنولوژی در مقابل طبیعت قرار ندارد ، بلکه در کنار و به موازت طبیعت برای بهره برداری هرچه بیشتر از امکانات محیطی و تأمین آسایش انسان در کارهای اخیر معماران این سبک ، در کنار عکس های زیبای ساختمان های آنها ، مقطعی از بنا وجود دارد که در ان نحوه استفاده از عوامل اقلیمی با کمک تجهیزاتی همچون دودکش های هوا ، آینه های منعکس کننده پوسته های هوشمند ، گلخانه ها ، پله ها ی شیشه ای و تبادل کننده های حرارتی نشان داده شده است.

نمونه از آثار معماری های تک

ساختمان سوئیسی(Gerkhin)

این برج نیز یکی از طراحی های نورمن فاستر بوده و برنده جایزه RIBA STERLING PRIZE در سال 2004 می باشد. گفته شده که این برج اولین آسمان خراش هماهنگ با محیط زیست در لندن می باشد . پنجره های آن در هماهنگی کامل با تغییرات طبیعی آب و هوا بصورت اتوماتیک باز و بسته شده و در عین صرفه جویی 40% انرژی ، تهویه مورد نیاز را تامین می کند .

برج هیرست

این برج ۴۲ طبقه که در محله منهاتان قرار گرفته و به یک ساختمان سبک آرت دکو که یکی از نشانه های مهم شهری منهتن است در سال های ۲۸-۱۹۲۰ ساخته شده الحاق شده است به گونه ای که بر روی این ساختمان قرار گرفته است گروه سر نرمن فاستر وشرکا برای این برج ساختار تاریخی را که بارها در آلمان انگلستان تجربه شده انتخاب کرده اند . سر نرمن فاستر در باره این طرح می گوید این ترکیب بهترن نمونه برای ترکیب ساختارهای دنیای قدیم با جدید است که هم نوایی دو نفره را به شکل تاریخی و مدرن اجرا می کنند . هر چه از سمت زمین به آسمان می رویم شفافیت و وضوح ساختمان به جهت شیشه های درخشنده و شفاف افزایش می یابد که خود نوید دهنده حرکت به سمت زندگی نو و مدرن است ارتفاع هر طبقه ۴ متر است و ار تفاع کلی برج ۱۸۲ متر است و مساحت فضاهای داخلی برج حدود ۶۷۰۰۰متر مربع است.

مرکز فرهنگی هنری ژرژ پمپیدو

دلیل پیدایش : پیشنهاد ساخت یک کتابخانه در سال ۱۹۶۳ توسط «جولین کن» رییس وقت کتابخانه ملی فرانسه ارائه شد. وی که تصمیم داشت سالنی برای مطالعه عموم در محله هال (قلب شهر پاریس) تاسیس کند، از «جان پییر سگن»، مدیر بخش نشریات کتابخانه ملی درخواست کرد در این باره بررسی و تحقیق کند. بنابراین مطالعات لازم برای محقق کردن این پروژه در دستور کار قرار گرفت و سفرهای مطالعاتی سگن برای تحقیقات بیشتر به آمریکا و کانادا آغاز شد. سایت انتخاب شده برای احداث بنا در مرکز شهر پاریس و در یک کیلو متری کاتدرال و موزه لوور بود. این سایت شامل مجموعه ای از بلوک های ساختمانی و یک پارکینگ شهری بود.

میدان استراوینسکی در کنار ساختمان این مرکز با مجموعه ای از تندیس های متحرک در میان و کنار یک استخر آب جلوه دیگری از هنر مدرن را به بازدیدکنندگان عرضه می کند. سال ۱۹۶۹، جورج پمپیدو، رییس جمهور وقت فرانسه پیشنهاد کرد پروژه کتابخانه گسترده و به مرکزی فرهنگی برای ارائه آثار هنری مدرن اعم از هنرهای تجسمی، تئاتر، سینما، موسیقی و … تبدیل شود ودرسال ۱۹۷۰ طراحی ساخت این مرکز توسط پمپیدو به مسابقه گذاشته شد.
داوران این مسابقه عبارت بودند از :
فیلیپ جانسون , اسکار نیمایر , جان تروی
در این مسابقه ۶۸۱ نفر شرکت کردند.طرحهای متنوعی ارائه شد ودر نهایت دو معمار جوان ناشناخته به نامهای رنزو پیانو و ریچارد راجرز برنده شدند . این پیروزی در واقع جرقه ای برای پیدایش معماری های تک محسوب شد .

ایده های طراحی

پیانو : « مکانی انعطاف پذیر برای هر نوع عملکرد »
ایده اصلی : محل اطلاعات دستخوش دگرگونی مداوم

اهداف پروژه:

1. ایجاد حس پویایی و حرکت
2. انعطاف پذیری (سازه/فضای داخلی)
3. وضوح و خوانایی اجزای ساختمان (سازه/تأسیسات/دسترسی ها)
4. انعکاس حرکت درون ساختمان در بیرون وبالعکس

در این ساختمان جنجالی، تمام لوله کشی ها و کانال های تهویه هوا و سیم کشی برق در بیرون ساختمان و در معرض دید قرار دارد. حتی تیرها و ستون های سازه ساختمان نیز همگی دیده می شود. منتقدان آن را به انسانی شبیه دانسته اند که دل و روده اش بیرون از بدن قرار دارد.۳۱ ژانویه سال ۱۹۷۷، این مرکز فرهنگی هنری که شامل موسسه پژوهش های تطبیقی آکوستیک موسیقی و موزه ملی هنرهای مدرن و مرکز طراحی صنعتی و کتابخانه ای به مساحت ۱۵ هزار متر مربع در سه طبقه و ۱۰ کیلومتر قفسه بندی کتاب و نشریات با حضور رییس جمهور وقت، والری ژیسکاردستن و رییس کتابخانه، سگن، رسما افتتاح و بازدید عموم و استفاده از سالن مطالعه از دوم فوریه محقق شد.کتابخانه در سه طبقه پائینی روی زمین قرار دارد که طبقه اول کتابخانه به کتاب های مرجع و لغتنامه اختصاص دارد. در طبقه دوم می توان کتاب هایی با موضوعات فلسفه، مذهب، علوم اجتماعی، حقوق، اقتصاد و علوم پایه پیدا کرد و طبقه سوم به موضوعات هنر، سینما، ورزش، موسیقی و اسناد صوتی، زبان و ادبیات، تاریخ و جغرافی اختصاص دارد.در این بنا از رنگهای ساده و روشن استفاده شده است.

های- تک در ایران

بعداز ۳۰سال از مطرح شدن “های تک” در سطح بین الملل به تازگی فقط باب صحبتش در ایران باز شده است.ایران در دوره ای ارتباطش را با دنیا قطع کرد.این قطع ارتباط با دنیا و گوشه نشینی برای ما بسیار گران تمام شد و باعث شد که شکاف ما با دنیا بشدت بیشتر از پبش شود و البته که این شکاف در معماری هم رخ نموده است. در معماری معاصر نیز عوارض بغرنج ان را می توان مشاهده کرد.مهدی علیزاده و رضا علی ابادی در این زمینه تجربیات در خور توجهی داشته اند.یکی از ستارگان “های تک ایرانی”مهندس فرهاد احمدی ست. ایشان در ابتدای کارشان گرایش به معماری سنتی داشته اند. “فرهنگ سرای دزفول” گواه این مدعا ست. ایشان با تغییراتی رو به شیوه ی مدرن اوردند.